Kỹ thuật cho cá chép đẻ tự nhiên

Cá chép là loài cá có giá trị kinh tế, thịt thơm ngon nhất là sau mùa vụ sinh sản được vỗ béo, là loài cá được người nuôi và người tiêu dùng ưa thích, đây là đối tượng nuôi quan trọng trong ao, hồ, đầm, ruộng, cá có thể nuôi đơn, nuôi ghép đều cho năng suất và hiệu quả kinh tế.

Cá chép phân bố rộng trong các sông, hồ, ao, ruộng, đầm ở hầu hết các tỉnh phía Bắc Việt Nam, cá có nhiều hình dạng khác nhau như cá chép lưng gù, chép vàng, chép đỏ, chép trắng, chép Bắc Kạn…

Cá chép sống ở tầng đáy nơi có nhiều mùn bã hữu cơ, thức ăn đáy, cá có thể sống được trong điều kiện môi trường khắc nhiệt. Cá thành thục ở tuổi 1⁺ sức sinh sản của cá chép lớn khoảng từ 150.000-200.000 nghìn trứng/1kg cá cái. Mùa vụ sinh sản của cá kéo dài từ mùa Xuân đến mùa Thu, nhưng tập chung chủ yếu vào các tháng 3-6 và 8-9 trứng cá chép là loại trứng dính vì vậy khi cho cá chép đẻ phải có giá thể để trứng bám vào.

1. Cho cá đẻ tự nhiên

Chọn thời tiết thích hợp: Nhiệt độ cho cá chép đẻ thích hợp nhất từ 18-25^oC, trời lạnh dưới 18^oC cá chép không đẻ.

Theo kinh nghiệm của nhiều cơ sở sản xuất giống trước khi cho cá đẻ, phải nghe dự báo thời tiết để tránh những đợt có gió mùa Đông Bắc sắp tràn về. Tốt nhất là những ngày đầu xuân, hôm nào trời ấm áp, ngoài đồng ếch nhái kêu inh ỏi thì cho đẻ.

Chọn cá: Trước khi cho cá đẻ phải kiểm tra cá bố mẹ nếu thấy cá có hiện tượng nhô vây, hở đuôi, hay lượn sát ven bờ là trứng, sẹ của cá đã già, cá đã muốn đẻ, bắt cá để kiểm tra cho chính xác. Cách kiểm tra như sau:

Đối với cá cái ta chọn những cá thể bụng to mềm, phần phụ sinh dục có mầu hồng. Nếu vuốt nhẹ vào thành bụng, trứng sẽ chảy ra trứng có màu vàng sẫm trong suốt và rời thành từng cái là trứng đã già, những cá này có thể cho đẻ ngay đợt đầu, những con cái bụng to quá mức bình thường, bành ra như bụng cóc, sờ vào thấy mềm nhão thường rất khó đẻ (cá đã thoái hoá) ngược lại những con cái khi vuốt thấy trứng màu vàng đục hoặc vàng xanh dính vào nhau từng chùm là trứng còn non.

Đối với cá đực chọn những cá thể khi vuốt nhẹ bụng gần phần phụ sinh dục có sẹ màu trắng sữa đặc quánh chảy ra. Trường hợp tinh dịch còn loãng, tuy vẫn có màu trắng nhưng không đặc quánh là sẹ còn non.

2. Chọn loại hình cho cá đẻ

– Ao cho cá đẻ diện tích rộng hay hẹp tuỳ theo số lượng cá cho đẻ. Chọn ao có đáy trơ, tốt nhất là cát pha sét. Nguồn nước đưa vào ao phải sạch, không chua mặn, không ô nhiễm. Ao được tẩy dọn kỹ, có mực nước sâu khoảng 1-1,2m. Có thể dùng bể đẻ của cá mè, trôi, trắm, bể ấp hoặc bể chứa nước để cho cá chép đẻ.

– Ruộng cho cá chép đẻ: Ở miền núi phía Bắc có tập quán cho cá chép đẻ tự nhiên trong ruộng, ruộng cho cá chép đẻ thường có diện tích từ 200- 300m², đáy là đất pha cát, nguồn nước ra vào chủ động và luôn giữ được nước. Ruộng cho cá chép đẻ phải được cày bừa san phẳng và phơi nắng cho cứng đáy, bờ ruộng đắp cao hơn mức nước cao nhất khoảng 50 – 70cm, có máng cấp và thoát nước thuận tiện, cống dẫn nước vào phải chắn phên, lưới mắt nhỏ để ngăn cá tạp theo vào ruộng, trước khi cho cá đẻ cấp nước vào ruộng sâu khoảng 50-70cm nếu ruộng còn dùng để ương trứng và nuôi thì ở góc ruộng đào một cái chuôm rộng khoảng 4m², sâu 0,7- 0.8m và có mương sâu 0,2m làm đường cho cá đi lại lên xuống kiếm ăn. Mặt chuôm có che lá cọ hoặc làm giàn trồng mướp, bầu, bí để che nắng cho cá.

Chuẩn bị giá thể cho cá đẻ, bèo tây, sơ dừa, cây guột, phổ biến nhất là dùng bèo tây, nếu dùng bèo tây phải chọn loại rễ bánh tẻ, bỏ hết rễ già thối rửa sạch đất, cặn bám ở rễ và sát trùng bằng nước muối 5% (0,5kg muối ăn pha trong 10 lít nước) hoặc dùng Xanh malachit nồng độ 3mg/lít ngâm 15 phút rồi vớt ra thả vào ổ đẻ. Dùng cây nứa đóng thành khung hình chữ nhật, để khi cá vật đẻ không làm bèo tản mát.

Trước khi cho cá đẻ, cần xác định tỷ lệ đực cái thích hợp, để lượng tinh dịch đủ đảm bảo cho số trứng đẻ ra được thụ tinh hoàn toàn. Cá chép thụ tinh ngoài tinh dịch của cá đực phóng vào nước bị pha loãng nếu ít tinh dịch sẽ không đảm bảo cho tinh trùng gặp được trứng để thụ tinh. Trong điều kiện nuôi vỗ tốt có thể ghép 1 cá cái, 2 cá đực, cũng có thể  ghép 2 cá cái, 3 cá đực. Khi ghép cá đực nên xen kẽ giữa con to và con nhỏ để tăng cường kích thích khi cá vật đẻ, tỷ lệ trứng rơi vãi ít hơn vì bèo không đảo lộn và nước không bị xoáy nhiều như khi dùng toàn bộ cá đực to. Khi cho cá chép đẻ tự nhiên cần lưu ý:

– Trước khi cho cá đẻ, phải kiểm tra lại ao, ruộng nơi cho cá đẻ, xem nguồn nước chảy vào có sạch không, mức nước đã đạt yêu cầu chưa, nếu đạt yêu cầu thì tiến hành thả bèo xuống và theo dõi thời tiết để thả cá bố mẹ. Nếu gặp gió mùa Đông Bắc, trời rét đột ngột nên tạm ngừng cho cá đẻ, thời tiết ấm áp nhiệt độ nước đạt 18 – 25^oC thì cho cá đẻ, khi thả nên thả cá cái vào buổi sáng, thả cá đực vào buổi chiều cùng ngày. Nếu thời tiết thuận lợi cá có thể đẻ từ 3 – 4 giờ tới 7 – 8 giờ sáng.

– Nếu 5 giờ sáng chưa thấy cá vật đẻ phải bơm nước vào ao, ruộng, nên dùng vòi phun làm mưa nhân tạo thời gian bơm nước 1 – 2 giờ, có nước mới cá được kích thích và đẻ. Cá có thể đẻ 2 đêm liên tục, nếu để 2 đêm liền cá vẫn không đẻ, phải bắt cá trở lại ao để nuôi vỗ tiếp, khoảng 20 – 30 ngày sau lại cho đẻ lại.

 – Thời gian từ khi cá đẻ đến khi kết thúc thường kéo dài 2 ngày liền và thường đẻ mạnh vào ngày đầu.

Phương pháp cho cá chép đẻ tự nhiên dùng giá thể đơn giản rẻ tiền có thể áp dụng tại các hộ gia đình không có trại sinh sản. Tuy nhiên phương pháp này tỷ lệ thụ tinh thấp dễ bị dịch bệnh và địch hại, tỷ lệ sống thấp và không thuận tiện cho việc thực hiện lai tạo giống./.

Nguyễn Hương